تاریخچه و عقاید دیگران درباره ترجمه
در حالی که قسمت عظیمی از فرهنگ امروز جهان مدیون ترجمه است تعداد ومضامین عقاید متضادی که موافق و مخالف ترجمه از زبانی به زبان دیگر بیان شده حیرت آور است و تعجب هر خواننده ای را بر می انگیزد . از زمان ترجمه ادبی کتاب اودیسی» همر به لاتین – که در حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد توسط لیویوس آندرو نیکوس انجام شد. تاکنون عده یی بیشمار ، شغل پرزحمت و عاری از تشویق وتشکر مترجمی را داشته اند و عده ای هم در طول قرنهای گذشته به کار آنان ایراد گرفته اند و گاهی هم بدون آنکه خود به کار ترجمه وارد باشند اظهار عقیده هائی کرده اند که موجب تعبیرهای ناروا شد ه است .
دارالترجمه – ترجمه تخصصی – ترجمه دانشجویی – ترجمه ارزان – دارالترجمه در میدان انقلاب – دارالترجمه رسمی
با وجود این ناروائی های گوناگون مترجمان به کار خود ادامه داده اند و می دهند و محصول کارشان شامل ترجمه و چاپ کتاب مقدس به ۱۱۰۹ زبان یعنی به ز بان ۹۰ درصد کلیه مردم جهان و ترجمه و چاپ سایر آثار مذهبی و ادبی و سیاسی و علمی و اجتماعی و کلیه رشته های فعالیت بشری به زبان های مختلف بوده و هست. علاوه براین هر روز در سراسر جهان مطالب کنفرانس های بین المللی در موضوع های مختلف از جغرافیای قطب جنوب تا فلسفه اشراق و از مبارزه علیه گرسنگی تا تعهدات کشتی ها در برابر شبکه ایستگاه های هواشناسی و گفتگو های مهم دیگر حضوره به چند زبان ترجمه می شود و متن یا خلاصه آنها به چاپ می رسد و مورد استفاده علاقمندان قرار می گیرد . برای آنکه اهمیت کاری که مترجمان انجام میدهند روشن شود لازم به یاد آوری است که تعداد دانشمندانی که فعلا به ترجمه کتاب مقدس مشغولند از هزارتن متجاوز است.
دارالترجمه – ترجمه تخصصی – ترجمه دانشجویی – ترجمه ارزان – دارالترجمه در میدان انقلاب – دارالترجمه رسمی
علت این همه تناقض و تضاد عقاید را در موضوع متن مورد ترجمه باید جست با در موضوعات علمی که در عینی مبنای کارست ، عقید؛ اغلب نویسندگان و مترجمان آن است که ترجمه دقیق میسر است ، ولی در موضوع های ادبی به دلیل اختلاف سلیقه ها و برداشت های ذهنی نویسنده و مترجم و هم چنین تفاوت اصولی چهار چوبه های دو فرهنگی که زبان های متن و ترجمه به آن وابسته است اشکالات زیادی وجود دارد . برای مثال لازم است از ساده ترین اشکالهای کار مترجمان یاد کرد . از آن جمله است ترجمه متن کتاب مقدس به زبان اسکیمو که در آن نه کلمه ای برای گوسفند وجود دارد و نه میتوان مجموعه اصطلاحات و نسبتها و ضرب المثل هایی را که محتوی گوسفند است در زبان اسکیموها بیان کرد . در واقع یک حلقه زنجیر مفقود در ابزار کار مترجم وجود دارد .
اشکالات مربوط به معانی بیان نیز شایان توجه است با مثلا شعر ولتر را که می گوید : و در آن معجونی از هزل و استهزاء را با تکرار کلمه هایی هم صوت ادا می کند ، اگر چنین به زبان انگلیسی برگردانیم : !Adieu, canals, ducks, rabble لطفی که ولتر در اصل در نظر داشته است از بین می رود . برای مترجمی که بخواهد این شعر را به فارسی برگرداند نیز اشکال معانی بیان مطرح است چون که کاریزها و مرغابی ها و مردم او باش و اراذل اثر شعر ولتر را نخواهند داشت . ای کاش مردم عیب جو و ایراد گیر و ملا نقطه یی اجازه میدادند که مترجم پا از چهارچوب کلمات درازتر کند و قید عبودیت کلمات را نپذیرد و در ترجمه شعر ولتر بگوید : « خداحافظ ، ای مرداب ها و مرغابی ها و مرده خوارها » .
دیگر به سلیقه مترجمان ادبیات مربوط است که از چنین آزادی استفاده بکنند یا نکنند و به منتقدان ادبی واگذار شده است که کدام آزادی را از طرف چه مترجمی مجاز بدانند یا ندانند .
شاید بزرگ ترین اشکال کار مترجمان جدید همانا تهیه و چاپ کارهایی است که از نظر کمیت کلمه شماری شده ولی فاقد مایه و روح اصلی است . امید مؤلف آن است که برای علاقه مندان به فن ترجمه راهنمایی فراهم آورد که براثر مطالعه آن مترجمان تناسب در کار را مطمح نظر داشته باشند نه هراس بیجارا .
بخش اول – علامتها
زبان برای تفهیم و تفاهم از طرف مشکلمان نل های پی در پی فرهنگهای مختلف اختراع شده است و از سه روش عمده در انتقال مفاهیم استفاده می کند :
اول بکار بردن علامت های قراردادی با نوشته که هریک از آن در هر فرهنگ معنای مستقلی دارد و با حرکات اندام صورت و بطور کلی سر و دست و در بیان هنری حتی با حرکات با و بدن همراه است و از آن به ارتباط غیر بیانی تعبیر می کنند (Non-verbal communication) .
دوم بکار بردن صوت های زبانی قراردادی که از ترکیب آنها کلمه و عبارت و جمله درست می شود و هر کس به لهجه خود با آن تکلم می کند و معمولا از اصطلاح «زبان» همین أصوات معنی دار منظور است.
سوم استفاده از علامت های نوشتنی قراردادی که اصطلاحا به «خطه مشهور است .
دارالترجمه – دارالترجمه رسمی – ترجمه – دارالترجمه میدان انقلاب – دارالترجمه انقلاب – ترجمه فوری – ترجمه رسمی – ترجمه رسمی فوری
عمده کار ترجمه معمولا با قسمت دوم یعنی زبان است و از بخش دوم تا آخر این کتاب به بحث موضوع های مختلف آن اختصاص یافته . در بخش اول کتاب در فصل به بحث علامت های قراردادی با نوشتنی و علامت های قراردادی نوشتن و ترجمه آن اختصاص داده شده و محتوای سه روش مزبور قراردادی است بین گویندگان زبان : مثلا علامت تکان دادن سر به چپ به راست به چپ به راست با ذکر کلمه ی « به به به » پین فارسی زبانان قراردادی است برای ادای تعجب و عدم پذیرش و اطلاق کلمه خوراک به آنچه می خوریم و با نوشتن خط عمودی و کلاهی بالای آن که برای رساندن مصوتی که در آن دهان باز و زبان به عقب می رود نیز قراردادی است و با منطق سرو کار ندارد و می توانست بجای آن چیز دیگری بکار رفت.
دارالترجمه – دارالترجمه رسمی – ترجمه – دارالترجمه میدان انقلاب – دارالترجمه انقلاب – ترجمه فوری – ترجمه رسمی – ترجمه رسمی فوری
ارتباط غیر بیانی – قسمت عظیمی از ارتباط انسان با اطرافیان غیر از ادای کلمات یا نوشتن آن بلکه از راه علامتها و حرکت های عادت شده ارادی قراردادی است مثلا حرکت اندام ها از قبیل حرکت گوشه های لب و چشم و چروک کردن پوست پیشانی و چانه و پایین و بالا و به یک طرف حرکت دادن لب یا لبها و باز کردن و بستن یک یا دو چشم ، تند و کند ، و معانقه و در آغوش کشیدن و انواع بوسه بر پیشانی و گونه و لب زدن و انواع علامتها که با دست و انگشت به منظور نمودن قهر و آشتی و اعلام عطوفت و لبخند و زهر خند و ریشخند و پوز خند و قهقهه و خنده نخودی وخنده استهزا آمیز به منظور نشان دادن مقصودهای مختلف .
چه بسیاری از مردم که به کشور دیگری غیر از وطن خود سفر می کنند و از مردم دیار دیگر خوششان می آید و از طریق ارتباط غیر بیانی مفاهیم را با یکدیگر رد و بدل می کنند و چه بسا دیده شده که از طریق ارتباط غیر نیانی سوء تفاهم ها و سوء تعبیرها بروز کرده است و افراد و ملتی نزد ملت دیگر به بدی یا قساوت قلب یا بی عفتی شهره شده اند. افراد مشهور به دوست داشتنی در ارتباط با دیگران ، از حرکت ها و علامت های نانوشتنی حداکثر استفاده را می کنند و معنی حرکات را بخوبی درک می نمایند و در ارتباط خود با دیگران پیامی نمیدهند که نامناسب باشد .
دارالترجمه – دارالترجمه رسمی -ترجمه – دارالترجمه میدان انقلاب – دارالترجمه انقلاب – ترجمه فوری – ترجمه رسمی – ترجمه رسمی فوری
باید دانست که تشخیص سرحد علاماتی مثل رنگ پریدگی و برافروختگی از ترس و خشم و حالت تهاجم در عصبانیت که پایه فیزیولوژی دارد با علامات قراردادی که بخش غیر بیانی زبان را تشکیل میدهد همیشه آسان نیست ولی همین مختصر در چهارچوبه کتاب موجود کافی به نظر می رسد.
در کمتر موردی برای تفهیم و تفاهم تنها از بیان شفاهی استفاده می شود ، استفاده از حرکت ها و علامت های قراردادی نیز توأم با بیان در بین کلیه مردم مرسوم است اما تجزیه و تحلیل بیان و حرکت و علامت و احساساتی که در گوینده در هنگام بیان دینی و سیاسی و اجتماعی برانگیخته میشود ، کاری است که کمتر زبان شناسی و روانشناسی و مردم شناسی به طور دقیق و سیستماتیک به آن پرداخته و میزان معلومات موجود در این زمینه بسیار محدود است .
موضوع متالین گویستیک Metalinguistics به شناخت آن دسته از معانی مربوط است که معمولا علامتی در تحریر برای آن در زبان های مختلف نیست ، مثلا سریع گفتن ، فشار بر روی کلمات ، گشاد حرف زدن ، آهنگ استهزا در کلام توأم با خنده ، یک نواختی ، زیرو بم کردن صدا و غیره و غیره که برای آن علامتی وضع نشده و هر مترجمی نیازمند است تا حدی از دقایق آن آگاه شود .
برای مثال از جنگ و مشت کاری که بین دو تن از سناتورهای مشهور یکی از کشورهای جهان اخیرا روی داده ذکری می کنیم . یکی از سناتورها دندان ها را برروی هم فشار داد و به دیگری اسنادی داد که ترجمه فارسی آن چنین است :
سناتور : «شما» شخصیت خوبی دارید ! »
و بلافاصله مشت کاری شروع و با مداخله همکاران قطع شد و هر دو غضب آلوده از مجلس سنا خارج شدند ..
در جلسه آشتی کنان ، سناتوری که به خیالش مورد اهانت قرار گرفته بود در حضور میانجی ها به توهین کننده اعتراض کرد ولی سناتور دیگر ضمن انکار موضوع ، متن تندنویسی مجلس سنا را به شهادت طلبید، بدیهی است که در صورت مذاکرات مجلس سنا عین کلمات نوشته شده بود ولی از لحن صدا که مبین قسمت عمده معنی است اثری نبود .
دارالترجمه – دارالترجمه رسمی – ترجمه – دارالترجمه میدان انقلاب – دارالترجمه انقلاب – ترجمه فوری – ترجمه رسمی – ترجمه رسمی فوری
فصل اول علامت های نانوشتنی و ترجمه آن
بسیاری از مردم در هنگام حرف زدن و در بعضی از موارد بجای حرف زدن با حرکت اندام صورت یا سر و دست و پاره یی از اوقات مخصوصا در بیان هنری با بیان حرفه ای (مثل رهبران دسته های موسیقی) ، در رشته های مختلف حرفه ها ، حتی با حرکات پا و بدن منظور خودرا به مخاطب می فهمانند. این حرکات علامت هایی است که معنی دارند و افراد عاقلی که به یک فرهنگی تعلق دارند آنها را در می یابند یعنی این حرکات را بدون تردید درک می کنند. بدیهی است معنی یک حرکت در فرهنگ های مختلف متفاوت است و چه بسا که برای یک مفهوم دردو فرهنگی ،دو علامت متفاوت بکار رود .
برای مثال فارسی زبانان برای نفی یا «نه» گفتن دو علامت نانوشته دارند یکی حرکت سر با یک ضربه به عقب است و دیگری گفتن لفظ «نج» . گاهی این دو با هم انجام و ادا می شود ، یعنی هم سر با ضربه یی محکم به عقب پرتاب و هم « نچ) ادا می شود .
اگر انگلیسی زبانی با علامات مزبور مواجه شود ، متحیر است زیرا اولا معنای حرکت سر بعلامت نفی فارسی زبانان را اصلا درک نمی کند و از آنجا که سر به حالت خود باید به جلو و پایین باز گردد و این همان علامت «بله» گفتن انگلیسی زبانان است از این جهت بجای تفی ، معنای اثبات از آن درک میشود . ثانیا ادای « نج» برای انگلیسی زبانان تعجب آور است نه از آنجهت که انگلیسی زبانان توانند آن را تلفظ کنند بلکه از اینرو که در انگلیسی چند بار مترادفا « نچ نچ نچ نچ نچ) گفتن همراه با حرکت سبا به دست راست به چپ و به راست به معنای « حیا کن ! شرمت نمیشود ؟ اه ، اه ، اه ، اه ! » و از این قبیل است .
دارالترجمه – دارالترجمه رسمی – ترجمه – دارالترجمه میدان انقلاب – دارالترجمه انقلاب – ترجمه فوری – ترجمه رسمی – ترجمه رسمی فوری
اکنون این سئوال پیش می آید که ترجمه حرکت تفی ( حرکت سر به عقب ) که در بین فارسی زبانان متداول است بین انگلیسی زبانان چیست ؟ بین عربی زبانان چیست ؟ و غیره …
انگلیسی زبانان به این منظور سر را از حالت معمولی دو بار به چپ و به راست حرکت میدهند و بعد به حالت معمولی بر می گردانند. در عین حال لبها را برهم می گذارند و دو صدای «م» کوتاه داخل بینی (غنه) بدون باز کردن لبها هم در می آورند. عربی زبانان دست راست را رو به مخاطب نگه می دارند و آن را به راست به چپ به راست و به چپ حرکت می دهند و بعد به حالت معمولی برمی گردانند و در عین حال اصطلاح «لا و الله» را نیز بر زبان می آورند.
چشمک زدن در بین فارسی زبانان سه معنی دارد : یکی در هنگام دست انداختن دیگری است و دوم به معنای نادرست بودن و در اصطلاح « قاسم بودن » و سرانجام دعوت گونه و علامت توافق است مخصوصا در اموری که در خفا و محرمانه صورت می گیرد؛ و حال آنکه در بین انگلیسی زبانان به معنای اول می آید و به یک معنای چهارمی که همانا اعلام دوستی و یگانگی و صلح و صفاست . در چند سال اخیر در بعضی موارد مخصوصا بین هیپی ها چشمک به معنای اخیر جای خودرا به علامت مشهور فتح و ظفر وینستون چرچیل یعنی نگه داشتن سبا به و انگشت میانی دست راست به علامت داده است ؛ زیرا که نمودن آن آسان و از راه دور قابل رؤیت و پویاتر از چشمک است .
ارالترجمه – دارالترجمه رسمی – ترجمه – دارالترجمه میدان انقلاب – دارالترجمه انقلاب – ترجمه فوری – ترجمه رسمی – ترجمه رسمی فوری
بین فارسی زبانان « یام یام » کردن و بین چینی زبانان باد گلو و بین انگلیسی زبانان ادای صوت «م» غنه یک بار کشیده و بار دوم کوتاه و محکم همراه با حلقه کردن انگشت سبابه و شست دست راست و صاف نگهداشتن سه انگشت دیگر علامت آن است که متکلم از غذای تناول شده راضی است و عقیده دارد که خوشمزه است و اگر در فرهنگی تعارف متداول باشد ، علامت تعارف کردن است .
انداختن آب دهان بر روی یکدیگر در یک فرهنگی علامت ادای احترام و سلام است و در فرهنگ دیگر بزرگ ترین توهین . علامات نا نوشتنی که تعجب ، تحسین ، قهر ، آشتی ، قبول ، رد ، نفرت ، شادی ، تصویب و امثال آنها را می رساند در همه فرهنگها هست و گاهی مکمل و ادامه حالات فیزیولژی و پدیده های ظاهری آن و گاهی هم مستقل از آن بکار گرفته شده است و از طرف محافظه کار ترین مردم هم به کار می آید و فهم و درک آن از اساسی ترین مبادی تفهیم و تفاهم است.
دارالترجمه – دارالترجمه رسمی – ترجمه – دارالترجمه میدان انقلاب – دارالترجمه انقلاب – ترجمه فوری – ترجمه رسمی – ترجمه رسمی فوری
دارالترجمه – ترجمه تخصصی – ترجمه دانشجویی – ترجمه ارزان – دارالترجمه در میدان انقلاب – دارالترجمه رسمی